Những ngày gần đây, ai ai cũng đang lo sợ trước thông tin sán lợn xuất hiện khắp các vùng miền và tỉnh thành (ít nhất 55 tỉnh thành). Dù ai cũng lo sợ nhiễm phải sán lợn, nhưng nếu biết các sự thật về loài vật này, bạn sẽ còn thấy “rùng mình” hơn nữa.
1. Sán có cái đầu thực sự kinh khủng
Khi nhắc tới những loài ký sinh trung như giun, sán, người ta thường gọi bằng một cái tên chung là giun sán. Nhưng kỳ thực thì chúng rất khác nhau. Giun – dù là ký sinh hay không thường có thân hình tròn, trong khi sán có thân dẹt. Và ngoài ra, cái đầu của sán có cấu tạo rất đặc biệt.
Cần biết rằng sán trưởng thành sống ký sinh trong ruột của động vật và người. Nhưng về cơ bản, đó không phải là môi trường sống lý tưởng. Nhu động ruột liên tục co bóp, đẩy thức ăn và chất thải đi, tạo ra chấn động không nhỏ. Vậy nên, sán đã tiến hóa để bám trụ được ở chốn kém bình yên đó.
Phía trên là cận cảnh cái đầu của một con sán lợn (Taenia solium) – loại sán đang khiến dư luận hoang mang. Đầu của chúng có một bộ phận gọi là giác hút, cho phép chúng gắn chặt vào thành ruột và tận hưởng chất dinh dưỡng.
Một số loài sán khác có móc, một số thậm chí có cả hai. Chúng bám rất chắc, vì thế nếu không điều trị cẩn thận thì khó mà loại bỏ hết được.
2. Hình thể kinh dị: Hầu như toàn bộ cơ thể chính là sán con
Cơ thể của một con sán trưởng thành chỉ có đầu và một phần “cổ” là của nó. Phần thân còn lại là các phân đoạn ghép lại, mỗi phần lại chứa bộ phận sinh dục riêng.
Khi sán muốn… dài ra, nó sẽ bổ sung thêm một phân đoạn vào gần đầu, rồi đẩy các phần cũ xuống dần. Các phần này sẽ dần trưởng thành, đẻ trứng, đưa trứng vào ruột già và rồi lọt ra ngoài môi trường khi vật chủ… đi cầu.
3. Sán cần nhiều hơn một vật chủ
Sán kí sinh thực chất xuất hiện trên khắp thế giới động vật. Chó, mèo, chim, cá… đều có thể nhiễm sán. Linh cẩu, hươu, nai, sói… thậm chí cả côn trùng, bọ cánh cứng… cũng nhiễm sán được luôn.
Không kể sán lợn, hầu hết các loài sán thông thường đều có vòng đời trải qua 2 – 3 vật chủ. Vật chủ đầu tiên nhiễm sán vì ăn phải trứng của chúng ngoài môi trường. Vật chủ tiếp theo nhiễm là do ăn phải thịt của vật chủ trước.
Ở mỗi vật chủ, sán sẽ phát triển lên một giai đoạn. Chúng chỉ hoàn toàn trưởng thành khi chạm đến vật chủ cuối cùng. Như với sán dây lợn, thì con người là vật chủ cuối cùng.
4. Có nhiều loài sán thực sự nguy hiểm
Khi lọt vào cơ thể người, ấu trùng sán bắt đầu phát triển và tìm cách tiến vào những vùng an toàn. Đôi khi chúng trốn trong các bó cơ, nhưng có lúc làm tổ ở trên não, khiến người bệnh bị đột quỵ.
Thậm chí năm 2013, đã có trường hợp bị ung thư vì nhiễm sán tại Columbia. Các bác sĩ khi đó phát hiện ra rất nhiều khối u trong cơ thể người này, nhưng lạ ở chỗ tế bào ung thư ấy lại quá nhỏ so với cơ thể người. Các xét nghiệm sau đó phát hiện ra người này cũng nhiễm cả sán, và các tế bào ung thư là do sán mang đến.
Dù vậy cũng đừng quá lo lắng. Chuyện sán mang đến ung thư là cực kỳ hiếm, rất khó có thể xảy ra.
5. Phòng ngừa sán lợn
Có thể phòng ngừa bệnh sán lợn được bằng vệ sinh môi trường, quản lý phân thật tốt (ở nông thôn, miền núi cần có hố xí hợp vệ sinh), cần có nước sạch để dùng trong sinh hoạt hàng ngày, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi.
Vệ sinh an toàn thực phẩm là một khâu hết sức quan trọng trong phòng bệnh sán lợn. Cần ăn chín uống chín (nước phải được đun sôi, để nguội).
Tuyệt đối không ăn thịt lợn, các sản phẩm từ thịt lợn chưa nấu chín (tiết canh, nem chua, nem chạo…), đặc biệt tránh xa thịt lợn gạo và không ăn rau sống.
